O romantismo das nevaradas na nosa paisaxe

O Entroido

O Entroido é por definición a festa máis subversiva do ano. Unha festa na que os costumes se relaxan, os roles invístense e un pode rirse de todo.

O entroido galego, Ou Entroido (tamén chamado Antroido ou Introido, entre outras denominacións), é ademais unha celebración de longa tradición popular, sobre todo na provincia de Ourense.

Entroido de Laza

Son uns dos entroidos máis tradicionais de cantos teñen lugar en Galicia. Ritos e personaxes ancestrais protagonizan o transcorrer destas irreverentes festas que aquí comezan semanas antes dos días grandes de entroido, con catro Venres de Folión.

Os días de Entroido en Laza discorren entre a Praza dá Picota, centro neurálxico dos actos do Entroido, e os bares, tomados pola mocidade da vila, que crean un ambiente festivo coas súas continuas parrandas en torno ao bo xantar, o viño, o licor café e as típicos augardentes galegos.

Os peliqueiros, armados con zamarras (unha especie de látigo, con mango de madeira perfectamente labrado), con seis chocas no cinto, son os personaxes estrela do entroido e chaman a atención polo seu particular e impecable vestimenta que pode pesar ata quince quilos e as súas caretas demoníacas adornadas con imaxes de animais. Fan a súa aparición o Domingo de Entroido, despois da misa. Percorren a vila en grupo impoñendo a súa lei. Pódeselles insultar pero nunca tocar nin ensuciar o seu atavío.

Un dos días máis animados é o Luns de Entroido ou Día da Borralleira, cando, pola mañá, ten lugar a Farrapada (batalla de trapos untados con barro) e a Xitanada (procesión de parellas montadas en burros) e, pola tarde, baixa desde Cimadevila a Morena, un home cuberto cunha manta e cunha cabeza de vaca que se dedica a levantar as saias das mulleres, axudado pola súa comitiva que lanza sobre a multitude na Praza da Picota unha choiva de formigas vivas, en ocasións mesturadas con vinagre e fariña, para poñelas máis rabiosas.

Entroido de Verín

Nesta localidade do oriente ourensán, os cigarróns son os protagonistas do Entroido. Fan a súa aparición na vila o Domingo Corredoiro, o anterior ao Domingo de Entroido, tras as misas da mañá, saudando aos fregueses e enchendo o ambiente de maxia e excitación coas súas danzas e o son ensordecedor das súas chocas.

Moitos son os rituais que se suceden nestas lúdicas festas desde semanas antes dos días grandes, como son os protagonizados polas mozas e os mozos, enredados en guerras de sexos, nos Xoves de Comadres e de Compadres.

O Luns de Entroido ten lugar en Verín a batalla de fariña, un síntoma de ruptura das barreiras da vida cotiá, e antigamente un xeito que tiñan os mozos de achegarse ás mozas e chamar a súa atención; e o Martes, o gran desfile de carrozas, comparsas, máscaras e cigarróns polo centro da vila.

Cigarróns, charangas e verbenas animan as rúas e prazas de Verín, que descansa dos excesos do entroido o Mércores de Cinza, festivo local.

Entroido de Xinzo de Limia

As pantallas son as estrelas deste entroido. Estes personaxes ancestrais percorren a vila golpeando dúas vexigas de animais, secas e inchadas como globos, impoñendo a súa lei.

O de Xinzo de Limia é, ademais, o ciclo de entroido máis longo de toda España, xa que comeza o Domingo Fareleiro (tres antes do Domingo de Entroido) e remata co Domingo de Piñata. Aínda que o Domingo de Entroido a localidade é un fervedoiro de xente de todos os lugares de Galicia, o día grande é o Martes de Entroido, cando ten lugar o desfile de carrozas e comparsas, encabezado por un gran grupo de pantallas.

Prazas, bares e tascas da localidade convértense durante estes días nunha continua festa, protagonizada pola mocidade, entre música de charangas e verbenas e pantagruélicas comidas.

Entroido de Maceda

Os felos son as máscaras emblemáticas do entroido de Maceda. Unhas figuras pouco coñecidas fóra da zona, pero tan antigas e fascinantes como os seus parentes máis famosos, os peliqueiros de Laza e os cigarróns de Verín. Todos visten dun modo moi similar, pero o que distingue a primeira ollada aos felos son as medias negras, en lugar de brancas. A súa vestimenta é en certo xeito máis rústico, máis apegado ás orixes.

Vestirse de felo imprime carácter e só poden facelo os homes solteiros. Son por definición espíritos rebeldes e anárquicos, pero en tempo de Entroido eles son a lei.

Entroido Viana do Bolo

A androlla é un embutido típico da comarca de Viana, que se fai en tripa gorda, afumada como un chourizo e rechea de costela de porco cortada e adobada con carne, todo sazonado con sal, pemento doce e picante e un pouco de allo. Necesita afumarse durante dez días e secarse durante uns dous meses antes de estar lista para cociñar.

O Domingo de Entroido este produto elaborado con carne de porco é o produto estrela da xornada en Viana do Bolo e son moitas as persoas que acoden a degustala, acompañada de cachelos e de grelos, no medio do ambiente festivo propio do entroido, un dos máis orixinais da provincia de Ourense.

Aquí o personaxe típico é o boteiro que, coa súa máscara de madeira de cor negra rematada por unha pantalla con armazón de arame recuberto de tiras de papel de seda de cores e os seus saltos, garda reminiscencias de culturas exóticas. Rechamante tamén polo colorido das cintas de tea que con cobren a súa camisa, que forman debuxos xeométricos ou florais, o boteiro é o encargado de abrir paso aos folións e manter a orde da comparsa. Moi respectado polo público, cos seus movementos ten a habilidade de facer que as chocas do seu cinto, de distintos tons, soen como é axeitado en cada momento.

Entroido de Manzaneda

O son atronador do folión, con bombos, tambores, cencerros e utensilios de labranza metálicos enchen a localidade de Manzaneda durante este peculiar pasarúas de entroido, que nesta localidade é acompañado polo seu personaxe tradicional, a  mázcara.

Os foliones de Manzaneda son espectaculares polo seu ritmo compasado e ininterrompido e a elegancia e colorido das mázcaras, cos seus característicos gorros engarzados con cintas de cores e os seus saltos e danzas de orixe arcaica. O gran folión ten lugar o Martes de Entroido, que é festa local, cando se xuntan na vila os foliones de todas as parroquias formando un impresionante estrondo. Acaba sempre cunha comida popular a base de porco: chourizos, rabo..., a comida típica destas datas en Galicia.

Entroido de Bande

A figura principal do entroido banduense é a do Troteiro. O seu nome provén do termo trouleo ou trote xa que antigamente saían de diferentes parroquias trotando polas aldeas levando consigo a festa do entroido.

Cada aldea tiña unha versión do traxe, elixiuse un común para todos eles. O traxe de home consistía nunha camisa branca adornada con hedra (hoxe empréganse cintas de cores) e unha capa de gancho branca colocada nas costas, chamadas cadrantes, que eran fundas de coxins ou almofadas. Un calzón de lenzo branco (cirolas), longo ata máis de media perna con cintas iguais ás da camisa e nos laterais brocados en substitución da yedra que se empregaba antes. Unhas polainas de coiro e uns zapatos negros. Como accesorios o traxe levaba unhas campanillas á cintura, un gorro de palla engalanado cun espello na fronte contra o mal de ollo e as bruxas, postais antigas que os noivos enviaban ás súas noivas desde o servizo militar. Cun  pau  os troteiros intententaban levantar as saias das mozas.

O traxe de muller é similar ao do home pero levaban enaguas brancas con bordados e encaixes, blusas con volantes nos puños e puntilla no pescozo. Luvas brancas nas mans e botas negras.

Entroido de Muíños

O disfraz típico de Vilar de Cas (Muíños) é o Cabreiro. Tal e como indica o seu nome, o "cabreiro" simboliza un animal típico desta zona de montaña que baixaba ao pobo dende o monte para participar nunha loita que ao final remataba cunha danza, facendo soar as chocas.

O traxe caracterízase precisamente por unha máscara coa cabeza do animal (hoxe de papel-cartón, pero crese que orixinariamente levaban unha caveira) e unha vara co rabo de raposo na man, co que o cabreiro metíase coas novas. A vestimenta, que lembra a outras máscaras típicas do Entroido ourensán, complétase cun pantalón negro con cintas bordadas, chaleco de la vermella e pasamanería moi bordada, polainas de cor marfil imitando a cor da cabra, capa negra con cintos de cores e cinto de coiro na que van enganchadas as chocas.

Deseños das máscaras do Entroido por Cristina Campaña.